fot. zdj. Piotr Staneczek, źródło: https://www.facebook.com/ZKZabrze/
Wieloletnia historia Zakładu Karnego w Zabrzu, który znajdował się przy ul. Pawła Janika 12, kryje w sobie wiele zmian i przekształceń. Obiekt ten, który pełnił kluczową rolę w zakresie sprawiedliwości karnosądowej, już nie istnieje, jednak pozostawia po sobie ciekawą i złożoną historię.
Założony w maju 1973 roku, Zakład Karny w Zabrzu był jednym z elementów systemu karnej izolacji. Jego głównym celem było przyjmowanie osadzonych mężczyzn, którzy spełniali określone kryteria wtórnie karanych. Przez lata obiekt pełnił funkcję poprawczą i resocjalizacyjną, oferując skazanym szansę na ponowne włączenie się w społeczeństwo. Jednakże, z chwilą wprowadzenia stanu wojennego w 1981 roku, Zakład Karny w Zabrzu oraz wiele innych jednostek przekształcono w Ośrodki Odosobnienia dla Internowanych, co trwało do 1982 roku.
Od 1983 roku aż do swojego zamknięcia w 2021 roku, zakład wrócił do swojej pierwotnej funkcji. Mieścił osadzonych, którzy mieli odbyć kary pozbawienia wolności w zakresie rygoru zasadniczego lub złagodzonego. Jego rola była nie tylko egzekwowaniem kar, ale także dążeniem do resocjalizacji osadzonych, aby pomóc im w reintegracji społecznej po odsiedzeniu kary.
Jednakże, w wyniku ustawy o modernizacji więziennictwa, a także na mocy zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 2021 roku, Zakład Karny w Zabrzu został ostatecznie zlikwidowany. W miejsce tego historycznego obiektu powstał Oddział Zewnętrzny w Zabrzu, będący częścią Aresztu Śledczego w Bytomiu. Ta decyzja była wynikiem zmieniającej się perspektywy na wymiar sprawiedliwości i dążeń do nowoczesnego podejścia do poprawy skuteczności karnej.
Oddział Zewnętrzny w Zabrzu Aresztu Śledczego w Bytomiu, który powstał w wyniku tej reorganizacji, przyjął pojemność łącznie 548 miejsc w oddziale półotwartym, 66 w oddziale otwartym oraz 8 miejsc w izbie chorych. Jego teren, o powierzchni 3,7 ha, obejmuje różnorodne obiekty, takie jak pawilony mieszkalne dla osadzonych, budynek administracyjny, kuchnię, stołówkę, magazyny oraz zaplecze sportowe. To miejsce, pomimo swojej przeszłości, nadal stara się spełniać ważną rolę w procesie resocjalizacji i karnej izolacji.
Opuszczone mury dawnej instytucji przyciągają także uwagę środowiska artystycznego. Budynek byłego Zakładu Karnego w Zabrzu stał się planem filmowym dla wielu produkcji, w tym takich znanych tytułów jak „Rojst”, „Najmro. Kocha, kradnie, szanuje”, „25 lat niewinności” oraz „Skazana”. Ponadto, także fotografia doceniła tę opuszczoną przestrzeń, przyciągając licznych artystów, którzy poszukują unikalnych kadru i inspiracji.
Historia tego zakładu penitencjarnego w Zabrzu sięga daleko w przeszłość, a jego zamknięcie i transformacja przypominają o ciągłym procesie ewolucji w obszarze wymiaru sprawiedliwości. Obecnie budynek stoi opustoszały, a jego przyszłość jest niejasna. Ostateczne przeznaczenie tego miejsca pozostaje w gestii Ministerstwa Sprawiedliwości, co pokazuje, że ta przestrzeń nadal będzie miała wpływ na kształtowanie się polskiego systemu karnej izolacji i resocjalizacji.
źródło: sw.gov.pl, zabrze.naszemiasto.pl
