Narodowy Dzień Powstań Śląskich to hołd złożony bohaterom trzech zrywów zbrojnych z lat 1919–1921. Ustanowiony 12 maja 2022 roku, obchodzony 20 czerwca, przypomina o wkroczeniu 20 czerwca 1922 roku Wojska Polskiego na Górny Śląsk pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego. Święto symbolizuje zwycięstwo polskiej determinacji, a także manifestację tożsamości i odwagi mieszkańców regionu, dla których przyłączenie do Macierzy było spełnieniem wielkiego marzenia narodowego.
Dlaczego trzy powstania i co oznaczały dla Śląska?
Geneza powstań śląskich (1919–1921)
Po zakończeniu I wojny światowej – 11 listopada 1918 r. – Górny Śląsk znalazł się pod silnymi wpływami niemieckimi, mimo że spora część mieszkańców była polskojęzyczna i tożsamościowo polska. Trzy powstania śląskie były efektem powszechnego niezadowolenia z polityki pacyfikacyjnej niemieckiej administracji, która represjonowała działalność pro‑polską. W sierpniu 1919 r. wybuchło I powstanie, wywołane m.in. przez aresztowania polskich działaczy, w tym członków Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska.
Kolejne dwa – w sierpniu 1920 i maju 1921 – były próbą wywarcia presji na mocarstwa decydujące o granicach i wynikach plebiscytu, który odbył się w marcu 1921 roku i przyniósł niekorzystne dla Polski rezultaty. Jednak to właśnie te akty odwagi sprawiły, że głos Ślązaków stał się nie do zignorowania.
Skutki powstań i plebiscyt
Naczelna Rada Ambasadorów 20 października 1921 roku zdecydowała o podziale Śląska – Polsce przyznano około 29 procent terytorium, zamieszkałego przez 46 procent ludności, obejmującego większość kopalń i hut. Przejęcie tego terenu nastąpiło etapami – od 17 czerwca do 20 czerwca 1922 r., co zostało upamiętnione właśnie poprzez wyznaczenie daty Narodowego Dnia Powstań Śląskich.
Dlaczego 20 czerwca?
Symbolika daty i wejście wojsk polskich
Data 20 czerwca 1922 roku stanowi symboliczny finał procesu przyłączania Górnego Śląska do Polski. Tego dnia oddziały Wojska Polskiego, pod dowództwem generała broni Stanisława Szeptyckiego, przekroczyły granicę i wkroczyły do Katowic, witane przez tłumy mieszkańców pod bramami triumfalnymi, zdobionymi biało-czerwonymi flagami.
Sceny historyczne na moście w Szopienicach
Na moście łączącym obszar plebiscytowy z resztą kraju rozbito symboliczny łańcuch. Juliusz Chowańc, powstaniec-inwalida, wypowiedział wtedy słowa: „Pękajcie okowy niewoli, Górny Śląsk jest wolny…”, co doskonale oddaje moment historycznego przełomu i emocji, jakie towarzyszyły tamtym chwilom.
Defilada i przemarsz do centrum Katowic
Kawaleria polska przemaszerowała wielokilometrową defiladą, witana entuzjastycznie przez mieszkańców. Na rynku katowickim odbyła się msza oraz manifestacja radości; Wojciech Korfanty, jako przywódca polityczny i duchowy tego procesu, odgrywał szczególną rolę w tej uroczystości.
Uroczystość w Katowicach – 16 lipca 1922
Akt Objęcia Górnego Śląska
16 lipca 1922 roku w Katowicach odbyła się oficjalna uroczystość podpisania Aktu Objęcia Górnego Śląska przez Rzeczpospolitą. Symbolicznie przekazano władzę nad regionem z rąk Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej do władz polskich. Wydarzenie to miało wymiar historyczny i emocjonalny – uznanie Śląska jako pełnoprawnej części II Rzeczypospolitej.
Symboliczne gesty i sztandary
Na trybunach zasiedli przedstawiciele władz, duchowieństwa oraz środowisk społecznych. Wojciech Korfanty i wojewoda śląski Józef Rymer odebrali z rąk hutników bryły węgla i stali – symboliczne dary ziemi śląskiej, które od tego momentu miały służyć polskiemu przemysłowi.
Ustanowienie Narodowego Dnia Powstań Śląskich
Proces legislacyjny
Ustawę ustanawiającą Narodowy Dzień Powstań Śląskich Sejm uchwalił 12 maja 2022 roku. Była to inicjatywa Prezydenta RP, poparta przez Sejmik Województwa Śląskiego oraz liczne organizacje społeczne z regionu. Ustawa została podpisana przez Prezydenta Andrzeja Dudę 7 czerwca 2022 r. podczas uroczystości w Katowicach.
Oficjalne obchody pierwszej edycji
Pierwsze oficjalne obchody miały miejsce 20 czerwca 2022 roku w Katowicach, pod Pomnikiem Powstańców Śląskich. Wzięli w nich udział przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, a także licznie zgromadzeni mieszkańcy regionu. Od tego czasu święto obchodzone jest corocznie z coraz większym rozmachem.
Obchody 2025 – hołd lokalnych elit i mieszkańców
W Zabrzu, pełniąca funkcję Prezydenta Miasta dr Ewa Weber złożyła kwiaty na Kwaterze Wojennej Poległych Powstańców Śląskich, znajdującej się na cmentarzu parafialnym pw. św. Andrzeja. Miejsce to upamiętnia 42 powstańców poległych w bitwach pod Górą Świętej Anny, w Sławęcicach oraz w rejonie Kędzierzyna.
Kwiaty złożono także na grobach powstańców znajdujących się na cmentarzach w dzielnicach: Kończyce, Pawłów, Biskupice oraz Rokitnica. W ten sposób lokalne władze oraz mieszkańcy miasta dali wyraz pamięci i szacunku dla bohaterów, którzy oddali życie za przynależność Górnego Śląska do Polski.
Znaczenie dzisiejsze – tożsamość, pamięć i edukacja
Patriotyzm w regionie
Narodowy Dzień Powstań Śląskich to nie tylko upamiętnienie historycznych zrywów. To również manifestacja dzisiejszego patriotyzmu lokalnego i narodowego. Dla Ślązaków to święto dumy z przodków, którzy z bronią w ręku walczyli o swoją przynależność do Polski.
źródlo: UM Zabrze
Dodane przez Mikołaj Czarnecki
Doświadczony dziennikarz portalu Nowiny Zabrzańskie. Specjalizuje się w tematyce lokalnej Zabrza i regionu Górnego Śląska. Pasjonat spraw społecznych, kulturalnych i historycznych miasta.
